Czy terapeuta pedagogiczny jest jednocześnie pedagogiem specjalnym?

Czy terapeuta pedagogiczny jest jednocześnie pedagogiem specjalnym? To pytanie pojawia się często zarówno w środowisku edukacyjnym, jak i wśród rodziców dzieci z trudnościami rozwojowymi lub edukacyjnymi. Odpowiedź jest jednoznaczna: terapeuta pedagogiczny i pedagog specjalny to dwa odrębne zawody, które mogą, choć nie muszą, być pełnione przez tę samą osobę, jeśli posiada ona właściwe kwalifikacje [1][5][7]. Warto zrozumieć, na czym polegają główne różnice i jak wygląda ich współpraca w praktyce.

Rola pedagoga specjalnego oraz terapeuty pedagogicznego

Pedagog specjalny zajmuje się edukacją, wychowaniem i terapią osób z niepełnosprawnościami oraz specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zakres jego działań obejmuje diagnozę, opracowywanie i realizację indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych dla uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego. Praca pedagoga specjalnego opiera się na ścisłej współpracy z nauczycielami, rodzicami i innymi specjalistami, a priorytetem są działania skoncentrowane na dostosowaniu warunków nauczania do potrzeb dziecka [1][2][3].

Terapeuta pedagogiczny skupia się na prowadzeniu terapii pedagogicznej oraz działaniach korekcyjno-kompensacyjnych. Jego rola polega na wspieraniu uczniów napotykających trudności w nauce czy rozwoju – również tych, którzy nie posiadają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Terapeuta pedagogiczny prowadzi zajęcia indywidualne lub grupowe, koncentrując się na niwelowaniu deficytów oraz wspomaganiu rozwoju poznawczego i emocjonalnego dziecka [5][6].

Główne różnice kompetencyjne i kwalifikacyjne

Podstawowa różnica leży w wymaganych kwalifikacjach oraz zakresie obowiązków. Pedagog specjalny musi ukończyć studia wyższe z zakresu pedagogiki specjalnej, co uprawnia go do realizowania indywidualnych programów kształcenia specjalnego oraz pracy z dziećmi z orzeczoną niepełnosprawnością [1][2][3]. Z kolei terapeuta pedagogiczny musi posiadać dodatkowe kwalifikacje w terapii pedagogicznej, które można zdobyć zarówno po ukończeniu pedagogiki specjalnej, jak i innych kierunków pedagogicznych poprzez studia podyplomowe lub kursy, skupiające się na praktyce terapii pedagogicznej [5][7].

Nie każda osoba zatrudniona jako terapeuta pedagogiczny jest automatycznie pedagogiem specjalnym, choć taka możliwość istnieje – pod warunkiem posiadania równoległych kwalifikacji. Od roku szkolnego 2022/2023 system szkolnictwa wyraźnie rozróżnia te dwa stanowiska, wprowadzając etat pedagoga specjalnego jako odrębny od terapeuty pedagogicznego [4][5].

Zakres obowiązków: porównanie funkcji

Pedagog specjalny odpowiada za diagnozowanie indywidualnych potrzeb ucznia, opracowanie i realizację programu edukacyjno-terapeutycznego, a także koordynowanie wsparcia dla uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego. Jego działania mają charakter kompleksowy i obejmują zarówno wsparcie edukacyjne, jak również psychologiczno-pedagogiczne [3][6].

Terapeuta pedagogiczny prowadzi głównie zajęcia terapeutyczne indywidualne lub grupowe dla uczniów doświadczających trudności edukacyjnych i rozwojowych. Działania te często przybierają formę dodatkowych zajęć, mających na celu korektę deficytów oraz wspieranie dzieci, które z różnych przyczyn nie osiągają oczekiwanych rezultatów edukacyjnych. Terapeuta pedagogiczny diagnozuje trudności, dobiera odpowiednie metody i narzędzia pracy oraz systematycznie monitoruje postępy ucznia [5][6].

Powiązania i współpraca między specjalistami

Zarówno pedagog specjalny jak i terapeuta pedagogiczny funkcjonują w ramach szeroko rozumianego systemu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, pracując nad realizacją indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych dla uczniów ze specjalnymi potrzebami. W praktyce ich zadania się uzupełniają – pedagog specjalny koordynuje działania na poziomie systemowym, a terapeuta pedagogiczny koncentruje się na pracy bezpośredniej z uczniem nad konkretnymi trudnościami [6][7].

Współpraca tych specjalistów jest niezbędna dla efektywnego wsparcia ucznia, obejmując współdziałanie z nauczycielami i rodzicami oraz wymianę informacji niezbędnych dla optymalizacji procesu edukacyjnego i terapeutycznego. Rosnące wymagania wobec pomocy psychologiczno-pedagogicznej powodują, że coraz większy nacisk kładzie się na interdyscyplinarność i ścisłą współpracę na rzecz indywidualnych potrzeb uczniów [6].

Podsumowanie: stanowiska tożsame czy rozłączne?

Odpowiadając na pytanie zawarte w tytule: terapeuta pedagogiczny nie jest z definicji pedagogiem specjalnym. Oba stanowiska wiążą się z innym zakresem obowiązków oraz wymagają odrębnych kwalifikacji. Jednakże osoba posiadająca wykształcenie z pedagogiki specjalnej i dodatkowe kwalifikacje z terapii pedagogicznej może pełnić obydwie role – co w praktyce spotyka się w placówkach edukacyjnych [5][7]. Aktualny trend w polskiej edukacji zmierza do coraz wyraźniejszego rozdzielenia tych funkcji w celu podniesienia jakości i efektywności wsparcia dla uczniów z różnymi potrzebami [4].

Ścisłe określenie ról i kompetencji pedagoga specjalnego oraz terapeuty pedagogicznego pozwala na bardziej precyzyjną diagnostykę i skuteczność działań edukacyjnych i terapeutycznych. Ich współpraca i wymiana doświadczeń stanowi istotny fundament skutecznej pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole.

Źródła:

• [1] https://www.reszel.pl/Pedagogika_specjalna_terapeutyczna_Poznaj_roznice,28,5174.html
• [2] https://www.ire-studia.edu.pl/czym-rozni-sie-pedagogika-specjalna-od-oligofrenopedagogiki/
• [3] https://pedagogonline.pl/pedagog-szkolny-a-pedagog-specjalny/
• [4] https://www.glospedagogiczny.pl/artykul/pedagog-szkolny-i-pedagog-specjalny-dwoch-specjalistow-w-jednej-osobie
• [5] https://epedagogika.pl/praca-nauczycieli-specjalistow/terapeuta-pedagogiczny-po-pedagogice-specjalnej-z-terapia-pedagogiczna-6411.html
• [6] https://sp10tarnow.pl/pedagog-specjalny-i-terapeuta-pedagogiczny/
• [7] https://www.portaloswiatowy.pl/materialy-partnerow/terapeuta-pedagogiczny-a-pedagog-porownanie-kwalifikacji-i-zadan-25444.html